گزارش لیدی شال به نقل از مهر
سراب اینستكس، مرور برجام اروپایی از وعده توخالی تا شروط طلبكارانه
لیدی شال: اینستكس نه تنها مساله فروش نفت ایران را ضمانت نمی كند، بلكه محدود به موارد غیرتحریمی آن هم غذا و دارو شده و در عمل صرفاً یك دفتر حسابداری بر اساس عدم رابطه بانكی میان ایران و اروپا می باشد.
به گزارش لیدی شال به نقل از مهر، اینستكس نه تنها مساله فروش نفت ایران را ضمانت نمی كند، بلكه محدود به موارد غیرتحریمی آن هم غذا و دارو شده و در عمل صرفاً یك دفتر حسابداری بر اساس عدم رابطه بانكی میان ایران و اروپا می باشد. امری كه به وضوح نشان داده است اینستكس توان برآورده كردن حداقل های تعهدات برجامی اروپا را هم ندارد.
در صورتیكه آمریكا از دوران اوباما با تمدید قانون تحریمی ایسا، تصویب قانون ویزا و اعمال تحریم های مختلف به بهانه های واهی نقض صریح برجام را آغاز نموده بود اما هیچ واكنش و اقدام متقابلی از طرف ایران انجام نشد. و با خروج دولت آمریكا در ۱۸ اردیبهشت ماه ۹۷ بازهم دولت ایران حتی حاضر نشد، طبق متن برجام تعهدات خودرا كم كند و تصمیم به اجرای یكجانبه برجام و مذاكره با اروپا گرفت تا بلكه هم برجام حفظ شود و هم بوسیله اروپا بتواند منافع اقتصادی مورد انتظار از برجام را كسب كند. مذاكرات با اروپایی ها از ۲۴ اردیبهشت ۹۷ آغاز شد؛ اروپا وعده داد در مقابل تحریم های آمریكا بایستد و به تعهدات خود ذیل ضمیمه ۲ برجام كه شامل تجارت طلا و فلزات گرانبها، خودرو، فروش نفت و محصولات پتروشیمی، بنادر و كشتیرانی، روابط بانكی و كارگزاری و … است، عمل نماید. اما برای عمل به تعهدات، اروپا ابتدا طی اطلاعیه ای در ۲۸ اردیبهشت ۹۷ به آغاز پروسه رسمی برای اجرای چهار تصمیم اروپا در امتداد مقابله با تحریم های آمریكا اشاره نمود. چهار تصمیمی كه خیلی زود پوچ بودن آنها نمایان شد. سرانجام چهار وعده اروپا ۱. فعال سازی قانون مسدودسازی اجرای قانون مسدودسازی با یك ماه تأخیر در ۱۵ مردادماه ۹۷ اعلام گردید. اعلامی كه صرفاً برای گرفتن ژست سیاسی بود. چونكه به دنبال اجرای قانون مسدودسازی و تاكید مقامات اتحادیه اروپا بر روی این قانون كه باید مانع از تمكین شركت های اروپایی از تحریم آمریكا می شد، اما شركت های اروپایی به خروج خود از ایران ادامه دادند و اتحادیه اروپا سكوت اختیار كرد. بعنوان مثال درست یك روز پس از اجرای قانون مسدودسازی، شركت خودروسازی دایملر آلمان اعلام نمود با آغاز تحریم های آمریكا فعالیت هایش در ایران را متوقف خواهدنمود. و بعد از آن موج خروج شركت های اروپایی همچون شركت انرژی وینترشال، شركت آلمانی تجهیزات و فناوری زیمنس، دو شركت آلمانی دویچه بان و دویچه تلكوم( در زمینه ی ریل و خدمات IT ) و…تداوم یافت و قانون مسدودسازی كه صرفاً ژست سیاسی بود، در عمل شكست خورد. در مقابل پس از ۱۳ آبان شاهد بودیم كه دولت از برجام خارج نشد و علت این عدم خروج را ظریف توضیح داد؛ ظریف شنبه ۱۹ آبان در گفتگو با رادیو تهران اظهار داشت: «اینكه اروپایی ها تا حالا نتوانستند به تعهداتشان عمل كنند، یك واقعیت است، ولی این در مورد اصل فواید برجام برای ایران و به صلح و امنیت بین المللی خدشه ای وارد نمی كند». ۲. اجرای پروسه رسمی برطرف سازی موانع برای بانك سرمایه گذاری اروپایی (EIB) به رغم اینكه پارلمان اروپا در ۱۴ تیرماه ۹۷ طرحی را تأیید كرد كه به سبب آن بانك سرمایه گذاری اروپا بتواند با ایران تجارت كند اما از آنجایی كه طرح مذكور گردنگیر آور نبود، بانك سرمایه گذاری اروپا زیر بار اجرای این تصمیم نرفت و مقامات این بانك اعلام نمودند كه نمی توان تحریم های آمریكا مقابل ایران را نادیده گرفت و با وجود پشتیبانی از تلاش های اروپا برای زنده نگه داشتن توافق هسته ای ایران، عملاً امكان كار كردن با ایران برای بانكهای اروپایی وجود ندارد. ۳. تقویت همكاری بی وقفه در زمینه های مختلف با ایران شامل بخش انرژی و شركت های متوسط و كوچك در این مورد هم باوجود برخی از اظهارات در عمل هیچ نتیجه روشن و مشخصی بدست نیامده است. ۴. بررسی امكان تراكنش های بانكی موردی با بانك مركزی ایران پس از بازگشت تحریم های آمریكا و كنترل شدید وزارت خزانه داری بر معاملات و تبادلات بانكی، بانكهای اروپایی از ترس تحریم های ثانویه آمریكا و جریمه های سنگین، هرگونه تراكنش بانكی با ایران را رد می كنند تا جایی كه حتی بانكهای اروپایی از تسهیل تراكنش هایی كه مربوط به خرید اقلام غیرتحریمی چون غذایی و دارویی است، نیز خودداری می كنند. حال اروپا كه نه تنها تعهدات خودرا اجرایی نكرده بود، بلكه تمامی شركت های اروپایی از ایران خارج شدند و خرید نفت اروپا از ایران هم به صفر رسیده بود و حتی بانكهای اروپایی حاضر به تسهیل تراكنش های مربوط به غذا و دارو هم نشدند، وعده ای جدید داد تا كماكان از انفعال دولت ایران در مقابل بازگشت تحریم ها و عدم واكنش عملی سو استفاده نماید و بدون هیچ گونه هزینه ای ایران را در برجام نگه دارد. شكست SPV و انفعال دولت اروپا وعده راه اندازی كانال ویژه مالی موسوم به « SPV - Special Purpose Vehicle» را داد كه تحت آن امكان تسهیل تراكنش های مالی نفت و تجارت دوجانبه صورت بگیرد. این كانال قرار بود تا بازگشت تحریم های نفتی در ۱۳ آبان ماه ۹۷ راه اندازی شود، اما اروپا اعلام نمود فعلاً بصورت «نمادین» اجرا می شود اما باگذشت از ۱۳ آبان و بازگشت تحریم ها حتی بصورت «نمادین» هم اجرایی نشد و هیچ كشور اروپایی حاضر نشد میزبانی SPV را در داخل خاك خود بپذیرد. اتحادیه اروپا بازهم با وعده ایران را سرگرم و معطل نگه داشت و در ۱۹ آذر ۹۷ خانم موگرینی اعلام نمود كه این سازوكار در هفته های آتی ثبت خواهد شد: «من انتظار دارم این سازوكار طی هفته های آینده پیش از سال ثبت گردد كه از این طریق تجارت مشروع حفظ و ارتقا داده شود». اما سال نو میلادی هم رسید و خبری از SPV وعده داده شده نشد و ماه ها وقت و انرژی كشور درگیر بازی توخالی اروپا شد. اینستكس كمتر از نفت در مقابل غذا در ادامه ابعاد جدید بازی اروپا در بستر اهمال كاری و انفعال دولتمردان ایران نمایان می شود. اروپا SPV را تعدیل و كاملاً تنزل داد و بجای SPV كه یك ابزار مالی بود، یك سازوكار پایاپای و تسویه ای (Exchange Mechanism) تحت عنوان اینستكس (INSTEX) را راه اندازی نمود كه دیگر ابزار مالی هم نیست و صرفاً یك ابزار تجاری است به این معنا كه در آن پولی جابجا نمی گردد، و دفتری برای ثبت بستانكاری و بدهكاری میان ایران و شركت های اروپایی است. در حقیقت یك دفتر حسابداری بر اساس عدم رابطه بانكی میان ایران و اروپا است كه آنچه كه ما به آنها می دهیم و آنچه كه آنها به ما می دهند در این دفتر ثبت می شود و این كالاها بصورت پایاپای مبادله می شوند، به شكلی كه عموماً تحت عنوان نفت دربرابر كالا مطرح می شود و هیچ پولی جابجا نمی گردد. در ۱۱ بهمن ماه ۹۷ بود كه سه كشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس طی بیانیه اعلام نمودند كه اینستكس (Instrument for Supporting Trade Exchanges) «ابزاری برای پشتیبانی از تبادلات تجاری» ثبت شده است و در این بیانیه به صراحت گفته شد كه این ابزار برای «حمایت از تجارت مشروع با ایران كه ابتدا بر روی بخش های حیاتی برای مردم ایران مانند دارویی، تجهیزات پزشكی و مواد غذایی تمركز دارد» راه اندازی شده است؛ البته همین هم در عمل اجرایی نشد. نهایتاً بعد از یكسال انفعال دولتمردان و دستگاه دیپلماسی در ۱۸ اردیبهشت ۹۸ شورای عالی امنیت ملی طی اطلاعیه ای تعهدات خودرا ذیل برجام كم كرد و مهلت ۶۰ روزه ای به اروپا داد تا وعده های خودرا در عمل محقق كند. تا اینكه جمعه ۷ تیرماه ۹۸ كمیسیون مشترك برجام طی اطلاعیه ای آغاز كار اینستكس را اعلام نمود. اما اینستكس برخلاف وعده های اروپا بعد از خروج آمریكا از برجام، در خصوص مقابله با ساختار تحریم های آمریكا، صرفاً در قالب نظام تحریمی آمریكا عمل می كند و محدود به كالاهای غیر تحریمی، آن هم در ابتدا صرفاً تبادلات مربوط به غذا و دارو را تسهیل می كند. در صورتیكه غذا و دارو به دلیلهای حقوق بشری اصولاً از هر تحریمی معاف هستند و اگر آمریكا می خواست سیستمی برای اجرای تحریم ها و تبادلات خود با ایران پیاده سازی كند، دقیقاً همین اینستكس بود كه صرفاً محدود به غذا و دارو می شود و ضمناً با نظارت و كنترل شدید او بر روند تبادلات همراه می باشد. این سازوكار به مراتب از سازوكار نفت در مقابل غذای عراقِ شكست خورده در جنگ در دهه ۹۰ میلادی بدتر و تحقیرانه تر است. چونكه امروز خرید نفت اروپا از ایران هم به صفر رسیده است و ایران باید ارز حاصل از فروش نفت خود به دیگر كشورها را در این مكانیزم وارد كند و با نظارت و كنترل اروپا صرفاً غذا و دارو وارد كند. از طرفی اینستكس دقیقاً برخلاف ضمیمه ۲ برجام كه اروپا متعهد شده، تجارت طلا و فلزات گرانبها، خودرو، فروش نفت و محصولات پتروشیمی، بنادر و كشتیرانی، روابط بانكی و كارگزاری و …را تسهیل كند، می باشد. اینستكس نه تنها مساله فروش نفت ایران را ضمانت نمی كند بلكه محدود به موارد غیرتحریمی آن هم غذا و دارو شده و در عمل صرفاً یك دفتر حسابداری بر اساس عدم رابطه بانكی میان ایران و اروپا می باشد. امری كه به وضوح نشان داده است اینستكس توان برآورده كردن حداقل های تعهدات برجامی اروپا را هم ندارد. اروپا؛ قیم تجارت خارجی ایران سازوكار اینستكس مبتنی بر نظارت و كنترل اروپا بر تبادلات تجاری ایران آن هم در این شرایط جنگ اقتصادی خواهد بود. این نكته زمانی قابل تأمل تر می شود كه امروز در شرایطی كه فروش نفت ایران به اروپا به صفر رسیده است، اروپا مدعی است ارز حاصل از فروش نفت ایران به چین، تركیه و هند و… وارد اینستكس شود و ایران بجای آن از اروپا و بوسیله این مكانیزم غذا و دارو وارد كند. امری كه جدای از اینكه بقیه كشورها بدلیل عدم توازن تجاری نخواهند پذیرفت، سبب به دست گرفتن و كنترل كامل تبادلات تجاری ایران خواهد شد و آنها در عمل قیم تجارت خارجی ایران می شوند. اینتسكس مقدمه برجام های بانكی، موشكی و منطقه ای از جانب دیگر اروپا كه همین اینستكس را در قالب تحریم های آمریكا و در چارچوب بشردوستانه راه اندازی كرده است، اجرایی شدنش را هم مشروط به اجرای كامل و سریع برنامه اقدام FATF توسط ایران كرده است. كه با عنایت به نظارت های ویژه در اینستكس این شرط بیشتر از آنكه فنی باشد باج خواهی اروپا است. امری كه باتوجه به اظهارات مكرر و صریح مقامات اروپایی در خصوص كنترل توان موشكی و قدرت منطقه ای ایران تبدیل به وسیله ای می شود تا برای توسعه اینستكس به فراتر از تحریم های آمریكا، شرط مذاكرات موشكی و منطقه ای بگذارند. در آخر باید گفت امروز كه اینستكس اروپایی حداقل انتظارات ایران را در حوزه های نفتی و بانكی - كه در بیانیه شورای عالی امنیت ملی آورده شده بود- نتوانسته تأمین كند، دولت جمهوری اسلامی باید از سال ها اعتماد بی حاصل به غرب و روند مذاكرات بعد از خروج آمریكا از برجام عبرت بگیرد، و با تمام توان گام دوم خود كه می تواند خروج از برجام باشد را بردارد تا طرف مقابل به سمت تعهدات عملی و واقعی پیش برود نه صرفاً نمایش یك سراب! چونكه در غیر این صورت نه تنها هیچ دستاوردی نصیب ایران نشده و كشورهای اروپایی طلبكارانه شروط جدید خودرا مطرح خواهند كرد، بلكه با پاگذاشتن بر روی انتظارات خود از اروپا در حوزه های بانكی و نفتی ضربه ای به اقتدار و موضع جمهوری اسلامی نیز وارد و موجبات بی اعتبار شدن تهدیدات ایران خواهد شد.
منبع: لیدی شال
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب